KASIRGA
Doğal Afetlerle ilgili Detaylı Bilgiler
Doğal
afet, insanların etkisi olmadan meydana gelen, büyük yıkımlar
yaparak insanların canına veya malına zarar veren doğa olaylarına
verilen isimdir. Kasırga, deprem, sel bırer doğal afettir...
KASIRGA
Doğal
afetlerin en büyüğü olan kasırga şu şekilde tanımlanabilir: Büyük çaplı ve çok
şiddetli Beufort ölçeğine göre saatte 75 milden fazla hızla ve dönerek esen
tropik rüzgar. Doğu Pasifik ve Güney Atlantik hariç subtropikal ve tropikal
iklim kuşağındaki bütün sıcak denizlerde sıksık meydana gelir. Ağustos, eylül
aylarında Antillerde görülür. Batı Pasifik Okyanusu’nda Tayfun adını alır.
Başlangıç ve mevsim sonu kasırgaları, Karaiplerin batısında görülür. Orta
Amerika kıyılarının biraz açıklarında Pasifik Okyanusunda ve Meksika Körfezinde
de sık sık rastlanır.
Kasırgalar,
mahallî fırtınalar kadar şiddetli sayılmazlar. Orta kuşakta meydana gelen
ekstratropik siklonlar kadar da geniş çaplı değildirler. Fakat bunlar nispeten geniş çapta ve kesafette olursa, bütün fırtınaların en tehlikelisi ve tahrip
edicisi halini alırlar. Atlantikte ortalama yılda yedi kasırga vuku bulduğundan
doğu Pasifikte de yaklaşık aynı sayıda kasırga vuku bulur. 1890-1910 arası çok,
1910-1930 arası az, 1930-1950 arası çok sık kasırga vuku bulmuştur.
Kasırgaların ekseni kuzeybatı istikametinde eser.
Meydana geliş ve hareket
Kuzey
Atlantikteki kasırgalar ekseriyetle hazirandan ekime kadar olur. Bu müddet
zarfında deniz yüzeyinde sıcak ve rutubet en fazla haldedir. Mayıs ve kasım
aylarında daha az, diğer aylarda ise pek seyrek meydana gelir. Kuzey Atlantik
bölgesinde yılda meydana gelen ortalama tropik siklon miktarı sekizdir. Bunun
beşi ise kasırga tipindedir. Eylül ayında Atlantik Okyanusunun güneyindeki
büyük subtropikal anti-siklon bölgesinde tropik fırtınalar eser. Antisiklon
bölgesinin güneyinde esen doğu rüzgârları tarafından tahrik edilerek birkaç
günlüğüne batı istikametine kayar. Fırtınaların çoğu antisiklon bölgesinin batı
ucundan kıvrılarak bazıları Amerika’yı kasıp kavurur. Diğerleri ise kıyıdan
geçer. Diğer fırtınalar kıvrılmadan batı istikametinde doğruca eserek Meksika
Körfezini veya Orta Amerika’yı tesiri altına alır. Mevsimin başında ve sonunda
patlak veren kasırgalar meydana geldikten sonra kuzey istikametinde eserler.
Fırtınaların hızı ortalama 80-240 km’yi bulur.
Rüzgâr ve yağış
Tropik
bir siklonun kasırga olarak adlandırılabilmesi için hızının en azından 117
km/saat olması gerekir. Ekseriya saate 240 km’den fazla hıza sahiptirler. Sebep oldukları direkt zarardan başka rüzgarlar felaketlere yol açan büyük deniz
dalgalarına ve denizin kabarmasına sebep olurlar. Carolis hareketleri adı
verilen hareketler sebebiyle kuzey yarım kürede esen rüzgarlar saat
yelkovanının tersi istikametinde, güney yarım kürede ise saat yelkovanı
istikametindedir. Kasırgalarla birlikte yağış da gelir. Tropik bir rüzgar kuşağının ortalama yağış miktarı 75-150 mm’dir. Daha çok yağış düştüğü de olur.
Böyle yağışlar karaların iç kısımlarında ciddi sellere sebebiyet verir.
Büyüklük ve yapı
Çok
yüksek hıza sâhib olan bulutların taşıdığı yağmur, nispeten daha sakin bir
bölge olan kasırganın dönen kısmının arkasına düşer. Kasırga boydan boya 50-800
km genişliğindedir. Büyük kasırgalarda havanın sirkülasyonu 12.000 m’den daha
üst bölgelere kadar tesir eder. Hatta bazı kasırgalarda bu tesir stosferde dahi
görülebilir. Sanak yağmur getiren kümülüs ve kümülonimbüs bulutları rüzgar kuşağında spiral bir şekil almaya meyillidirler. Şekiller radar ekranında
görülebilmekte ve böylece muhtemel bir kasırganın gelişi anlaşılmaktadır. Kara
istasyonları, uçaklar ve denizdeki gemiler, radarlar vasıtasıyla kasırgaları takip edebilmektedirler. Kasırganın dönen kısmın arkasına (gözüne)
yaklaşıldıkça rüzgarın hızı kesilir ama tamamen durmaz. Yağış durur. Ortadaki
bulutlar kaybolur, alçak bulutlar ekseriyetle kalır. Aralarından güneş ışıkları
geçer. Kuşlar kasırga gözüne kapılır ve sürüklenir. Kasırga gözü geçtikten bir
saat sonra aksi istikamette daha kuvvetli bir rüzgar eser.
Kasırganın
orta kısmı (otağında) ısı normalden 10°-15°C daha yüksektir. Çünkü buradaki
hava daha az faaldir. Yanlardaki yüksek hava basıncından merkezdeki alçak hava
basıncına doğru kuvvetli bir hava akımı meydana gelir. Fakat bu iç hava akımı
adı verilen hadisenin kuvveti kısmende olsa sürtünme ile hafifler. Kasırganın
göz ve odak merkezi kısmından dış kısımlara bilhassa yukarıya doğru santrafüj
kuvvetler vasıtasıyla bir hava akımı meydana gelir. Bu bölgede rüzgar hızı
azalır. Deniz seviyesindeki şiddetli siklonik akıma tezat teşkil ederek
antisiklonik bir akım meydana gelir. Kasırgalar basit bir buharla çalışan
motora benzetilebilir. Kasırgayı hareket ettiren dinamo iç hava akımıdır. Hareketini
ısı değişiklikleri sağlamaktadır. Mal ve can kaybına sebep olan kasırgalar
üzerinde senelerdir çalışmalar yapılmaktadır. Sun’i peykler vasıtası ile
kasırgaların doğuşu, takip ettiği yollar, büyüklüğü ve zararları hakkında
yardımcı bilgiler alınmaktadır.
0 yorum :
Yorum Gönder